Γιατί ο Ερντογάν θυμήθηκε την Συνθήκη της Λωζάνης;

ΕΠΕΣΕ Ο ΦΕΡΕΤΖΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ – Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΕΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΔΑΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΕΘΝΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ

Δεν είναι μόνο λόγοι εσωτερικής κατανάλωσης που έκαναν τον Τούρκο πρόεδρο να αμφισβητήσει τη συνθήκη της Λωζάννης – Η Τουρκία βάζει στο τραπέζι με τον πλέον επίσημο τρόπο ζήτημα επαναχάραξης των συνόρων στο Αιγαίο.

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα μπορεί να μην διακρίνεται για την αποτελεσματικότητά του, αλλά έχει αποκτήσει μεγάλη επιδεξιότητα σε ένα πράγμα: στο να πέφτει από τα σύννεφα. Έπεσε από τα σύννεφα όταν η χώρα χρεοκόπησε, πέφτει από τα σύννεφα σε κάθε σκάνδαλο που αποκαλύπτεται, έπεσε από τα σύννεφα με την ανετοιμότητα της Ευρώπης να αντιμετωπίσει το προσφυγικό, γενικά οι πολιτικοί ταγοί της χώρας βρίσκονται σε συνεχή ελεύθερη πτώση. Τελευταίο περιστατικό είναι οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου προέδρου για τη συνθήκη της Λωζάννης. Έκπληκτοι οι πολιτικοί αρχηγοί, αναρωτιούνται ποια είναι η σκοπιμότητα πίσω από αυτές. Στην πραγματικότητα γνωρίζουν πολύ καλά, αφού είναι οι δικές τους επιλογές και παραλείψεις που οδήγησαν την τουρκική πλευρά στην αποθράσυνση. 

Η Συνθήκη της Λωζάννης είναι ο πυλώνας πάνω στον οποίο οικοδομήθηκαν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις τον τελευταίο αιώνα. Υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και κατήργησε την Συνθήκη των Σεβρών, η οποία είχε  δημιουργήσει την Ελλάδα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Υπήρξε αναπόφευκτη συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής και εξασφάλισε στην Τουρκία την επιστροφή της Ανατολικής Θράκης, την Ίμβρο και την Τένεδο, μια λωρίδα γης κατά μήκος των συνόρων με την Συρία, την περιοχή της Σμύρνης και τα Στενά του Βοσπόρου.

Με την ίδια Συνθήκη η Τουρκία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκτός των συνόρων της και εγγυήθηκε τα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Τουρκία. Με ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών (με βάση το θρήσκευμα των πολιτών) και η αποστρατικοποίηση κάποιων νησιών του Αιγαίου. Τέλος, η Τουρκία απεμπόλησε πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί της Κύπρου.

Τα δικά μας δικά μας, και τα δικά σας… πάλι δικά μας 

Η αλήθεια είναι ότι οι δηλώσεις Ερντογάν προκάλεσαν έκπληξη – κακώς – αφού είναι η πρώτη φορά που Τούρκος πρόεδρος κάνει ευθεία αναφορά στη συγκεκριμένη Συνθήκη, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η χώρα του ζημιώθηκε από αυτήν. Δεν θα έπρεπε, όμως, καθώς ο Σουλτάνος Ταγίπ είχε πάλι αναφερθεί, εμμέσως, στη συνθήκη της Λωζάννης πριν από λίγα χρόνια όταν μιλώντας σε κομματικό ακροατήριο είχε πει: «μήπως δεν είμασταν εμείς, που με τις υπογραφές μας δώσαμε αυτά τα νησιά που είναι μπροστά στη μύτη μας;» Τότε, μάλιστα, δεν υπήρχαν στο προσκήνιο τα διαλυτικά φαινόμενα που ταλανίζουν σήμερα την Τουρκία, ώστε να υφίσταται η δικαιολογία της «εσωτερικής κατανάλωσης».

Και δεν είναι ο μόνος. Στο παρελθόν Τούρκοι αξιωματούχοι είχαν αμφισβητήσει ακόμα και την ελληνικότητα της Γαύδου (!), Νότια της Κρήτης, ενώ η θεωρία των «γκρίζων ζωνών» παραμένει ακόμα προμετωπίδα των παράνομων τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο.

Ακόμα και ο πλέον αφελής μπορεί να κατανοήσει ότι η Τουρκία, ανεξαρτήτως κυβέρνησης, ακολουθεί από το 1974 μια αταλάντευτη πολιτική αλλαγής του status quo στο Αιγαίο. Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο πλέον στον ελληνικό λαό ότι τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αρχιπέλαγος, σύμφωνα με την Τουρκία σταματούν λίγο ανατολικότερα από την Άνδρο, στον 25ο Μεσημβρινό (τον 25ο παράλληλο όπως έχει επικρατήσει να λέγεται).   

Αυτό, όμως, που βλέπει και ο πλέον αφελής, είναι «αόρατο» στην ελληνική πολιτική ηγεσία. Εδώ και 40 χρόνια όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις έχουν επιλέξει τον στρουθοκαμηλισμό. Ερμηνεύουν την στάση της Τουρκίας αποκλειστικά με όρους επικαιρότητας. Ναι, ο Ερντογάν αμφισβήτησε τη Συνθήκη της Λωζάννης για να απομυθοποιήσει τον Κεμάλ και να υποσκάψει την κεμαλική αντιπολίτευση στα μάτια των Τούρκων. Ναι, το κάνει γιατί πιέζεται από το Κουρδικό και τις εξελίξεις στη Συρία και θέλει να αποπροσανατολίσει την τουρκική γνώμη. Αυτά, όμως, είναι ή θα έπρεπε να είναι σχετικά αδιάφορα για την Ελλάδα.

Διεκδίκηση που ήρθε για να μείνει

Η μεγάλη εικόνα είναι πως δηλώσεις σαν την προχθεσινή, ασχέτως αν χρησιμοποιούνται για εσωτερική κατανάλωση στη γείτονα, δημιουργούν ένα εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο. Από εδώ και στο εξής κανείς Τούρκος πρωθυπουργός ή πρόεδρος δεν θα τολμήσει να αμφισβητήσει την… αμφισβήτηση της Συμφωνίας της Λωζάννης που διατύπωσε ο Ερντογάν. Και αυτό γιατί η τουρκική κοινωνία είναι βαθιά μιλιταριστική και βαθιά εθνικιστική. Οπότε αν κάποιος το επιχειρήσει θα υπογράψει τον πολιτικό του θάνατο.

Ήδη ο κύριος πολιτικός του αντίπαλος, ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, χαρακτήρισε «απαράδεκτη» τη δήλωση Ερντογάν, όχι φυσικά επειδή ήταν εχθρική προς την Ελλάδα, αλλά γιατί σύμφωνα με τον ίδιο επί ημερών του Ερντογάν «16 νησιά του Αιγαίου παραδόθηκαν στην Ελλάδα και υψώθηκε σε αυτά ελληνική σημαία».  Με άλλα λόγια «δυο – Τούρκοι – γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα».  

Σαράντα χρόνια υποχωρήσεων

Από το Πρωτόκολλο της Βέρνης (1976), στη Συμφωνία του Νταβός (1988), μέχρι τη «διπλωματία των σεισμών», τις «ζεϊμπεκιές», τις «κουμπαριές» και τη χθεσινή υποτονική δήλωση του πρωθυπουργού μετά από ένα ΚΥΣΕΑ για το θεαθήναι, η πολιτική ηγεσία στέλνει διαχρονικά στους απέναντι το ίδιο μήνυμα: μπάτε σκύλοι αλέστε.   

Σαν αποτέλεσμα, οι εξωφρενικές τουρκικές αξιώσεις έχουν πλέον παγιωθεί όχι μόνο στο εσωτερικό της Τουρκίας αλλά και στα διεθνή fora. Χαρακτηριστικό παράδειγμα  οι ανιστόρητες δηλώσεις του εκπροσώπου του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, Μάρτιν Σέφερ.

Στα ελληνοτουρκικά οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, όλων των αποχρώσεων, κάνουν ότι δεν ακούν τις «καμπάνες» που χτυπάνε εδώ και 40 χρόνια. Είναι η ίδια τακτική που ακολούθησαν και στην οικονομία. Υποβαθμίζουν τις προκλήσεις, κρύβουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί και συνιστούν μονίμως «στρατηγική ψυχραιμία», την ώρα που τουρκικές φρεγάτες σουλατσάρουν έξω από το Σούνιο. Μόνο που αργά ή γρήγορα τα προβλήματα κακοφορμίζουν και δεν μπορείς να τα κρύψεις άλλο.

Η αμφισβήτηση της συνθήκης της Λωζάννης από τον Ερντογάν ανοίγει ένα νέο, παντελώς άγνωστο και πολλαπλά επικίνδυνο κεφάλαιο στις διεκδικήσεις της Τουρκίας επί της Ελλάδας. Και όπως συνέβη στην οικονομία, κάποια στιγμή θα κληθούμε να πληρώσουμε το «μάρμαρο» της αδράνειας. Ας ελπίσουμε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση θα είμαστε έτοιμοι. Την οικονομία την ξαναφτιάχνεις κάποια στιγμή. Την πατρίδα που χάνεις, πολύ δύσκολα.